Wprowadzenie
Zarówno podczas pogromu ludności żydowskiej w listopadzie 1938 roku (tzw. „nocy kryształowej”), jak również w okresie przed i po nim, ponad 1000 synagog zostało częściowo lub całkowicie zniszczonych. „Noc kryształowa“ była kolejną próbą likwidacji Żydów europejskich i wymazania ich wkładu w kulturę Europy Środkowej.
Z inicjatywy Synagogue Memorial Institute Jerusalem (www.ashkenazhouse.org) powstała w ostatnich latach seria publikacji, w której dokumentuje się obrazowo historię gmin żydowskich i przynależnych do nich synagog.
Do tej pory zostały wydane pozycje opisujące niemieckie kraje związkowe: Północną Nadrenię-Westfalię, Nadrenię-Palatynat, Kraj Saary, Badenię-Wirtembergię i Bawarię. W przygotowaniu znajdują się tomy o Hesji, wschodnich krajach związkowych (należących niegdyś do NRD) i Niemczech Północnych.
Pogrom dotknął jednak nie tylko Niemcy w obecnych granicach, ale również wszystkie tereny, które w owym czasie należały do Niemiec lub zostały przez nie zbrojnie zajęte. Z tego powodu w planie lub w przygotowaniu znajdują się obecnie również pozycje dotyczące Austrii i innych obszarów.
Nazwa projektu
Inspiracją nazwy projektu „mnemo-syne” jest greckie słowo „mnemosyne”. Oznacza ono „pamięć”. Pisownia wskazuje na intencję projektu, tj. upamiętnienie synagog.
Cel projektu „mnemo-syne”
Projekt „mnemo-syne” ma za zadanie zebranie dokumentacji dotyczących bóżnic na byłych obszarach niemieckich, które są dzisiaj częścią Polski lub Rosji (tzn. Pomorze, Poznań-Prusy Zachodnie, Dolny i Górny Śląsk oraz Prusy Wschodnie). Poza tym również tych na ziemiach zaanektowanych przez Niemcy (tzn. Kraj Sudecki). Według wstępnych danych liczbę synagog i domów modlitwy w Polsce szacuje się na 220, w Rosji na 25 i w Republice Czeskiej na 140.
Celem tego projektu jest upamiętnienie zarówno synagog i gmin żydowskich, jak również wkładu Żydów w kulturę środkowoeuropejską.
Instytucje biorące udział w projekcie
Odpowiedzialność za wydarzenia tego okresu spoczywa na Niemczech. Dlatego niemieckie instytucje czują się zobowiązane, by przejąć inicjatywę w tej kwestii i wspólnie z partnerami, pochodzącymi przede wszystkim z terenów dotkniętych pogromem, opracować przebieg tych wydarzeń historycznych.
W tym przypadku są to wydziały Uniwersytetu Saarlandu w Saarbrücken, które współpracują z partnerami z Izraela, Polski, Rosji i Republiki Czeskiej.
Projekt „mnemo-syne” pozwala jednoczącej się Europie uświadomić sobie jej historyczne i kulturalne korzenie. Jest to także okazja, by poprzez wspólną refleksję nad tym rozdziałem historii, wspólnie budować przyszłość.
Istnieją już kontakty z państwami i ich instytucjami, których ten projekt dotyczy, np. z: Żydowskim Instytutem Historycznym w Warszawie, Zakładem Studiów Żydowskich na Uniwersytecie Wrocławskim, Wydziałem Etnologii i Nauk o Edukacji na Uniwersytecie Śląskim w Cieszynie, Towarzystwem ds. Historii Żydów w Republice Czeskiej: Projekt Bohemia, Moravia et Silesia Judaica w Brnie, Gminą Wyznaniową Żydowską w Królewcu. Dalsze kontakty zostaną nawiązane.
Poszukiwane źródła: dokumentacja i świadkowie czasu
Z wdzięcznością przyjmiemy informacje, dokumenty lub ich kopie, zdjęcia i wskazówki o materiałach archiwalnych związane z historią gmin żydowskich na obszarach dotkniętych pogromem od naocznych świadków, ich krewnych, instytucji i innych, którzy są w ich posiadaniu. Oryginały zostaną zwrócone.
Wskazówki prosimy kierować do:
info@ mnemo-syne.eu
Projekt „mnemo-syne“
Universität des Saarlandes, FR 4.4 Slavistik
Postfach 15 11 50
D-66041 Saarbrücken
Tel.: + 49/(0)681/ 302 3771; Fax: + 49/(0)681/302 3386
W Izraelu można również zwrócić się do:
www.ashkenazhouse.org
Więcej informacji o projekcie pod adresem:
